Trauma en het Lichaam: Observatie en Regulatie in Lichaamsgerichte Therapie. Hoe lichaamsgerichte observaties en TRE® bijdragen aan herstel
Wanneer mensen zich bij mij melden met stress, angst of trauma, is hun lichaam vaak al jaren aan het “meedragen”. Stijfheid, oppervlakkige ademhaling, moeite met balans of chronische vermoeidheid zijn signalen dat het zenuwstelsel uit balans is. Tijdens een sessie in TRE® (Tension & Trauma Releasing Exercises) staat het observeren van het lichaam centraal. Want het lichaam liegt niet: het vertelt wat woorden soms niet kunnen.
Een lichaam in balans beweegt met gemak
Een gezond lichaam laat soepelheid en elasticiteit zien. Rigide beweging, kramp of verstarring kunnen wijzen op onderliggende spanning of verstoring van het zenuwstelsel (Van der Kolk, 2015). Tijdens assessments kijken we naar het lichaam in:
- De periferie: handen, voeten, armen, benen
- Het centrum: bekken, romp, schouders
- Als geheel: houding, symmetrie, bewegingsvrijheid
De voeten als toegangspoort
We beginnen observaties vaak bij de voeten. Zij vertellen ons veel over gronding, bekkenstand, ademruimte en balans. Door met blote voeten te oefenen, voeten te spreiden, tenen te activeren en balansoefeningen te doen, kun je letterlijk steviger gaan staan. Dit activeert niet alleen spiergroepen, maar ook proprioceptie en nervus vagus-regulatie (Myers, 2020).
Tremoren en wat ze ons laten zien
TRE® nodigt het lichaam uit tot spontane tremoren. Deze natuurlijke beweging helpt opgebouwde spanning ontladen (Berceli, 2008). Bij het begeleiden van tremoren letten we op:
- Verschillen tussen linker- en rechterzijde
- Bewegingen in boven- versus onderlichaam
- Rigiditeit van handen of vingers (vaak gerelateerd aan nek- of kaakspanning)
De observatie begint aan de buitenkant, maar wat we zien helpt ons naar binnen te voelen. Het diafragma speelt hierbij een sleutelrol: het vormt de brug tussen boven- en onderlichaam en is vaak gespannen bij mensen met trauma.
Subtiele signalen: adem, kaak en ogen
Een belangrijk maar vaak vergeten aspect is de relatie tussen:
- Mond- of neusademhaling (nasale ademhaling ondersteunt regulatie, Nestor, 2020)
- Kaakspanning (in relatie tot het bekken)
- Oogbeweging (aansturing via 4 van de 12 hersenzenuwen)
Symmetrie in oogbeweging of ontspanning van de kaak kan verrassend veel zeggen over iemands staat van zijn. Door kleine interventies zoals oogrotaties, kaakmassage of ademhaling via de neus, verandert de ervaring van veiligheid en verbinding.
Cliëntgerichte benadering: wat heeft jouw lichaam nodig?
Geen lichaam is hetzelfde. In mijn praktijk werk ik nooit volgens een vast protocol. Ik stel open vragen, nodig je uit tot voelen, en werk altijd binnen jouw grenzen. Soms beginnen we bij de voeten. Soms bij de adem. Altijd in afstemming met jouw tempo.
Als behandelaar of lichaamsgericht coach herken je dit misschien: hoe klein een verandering in houding of tremorpatroon ook is, het kan grote impact hebben op iemands regulatie. De kunst is kijken, luisteren en begeleiden zonder te forceren.
Bronnen & Literatuur
- Berceli, D. (2008). The Revolutionary Trauma Release Process. Namaste Publishing.
- Van der Kolk, B. (2015). The Body Keeps the Score. Penguin Books.
- Myers, T. (2020). Anatomy Trains: Myofascial Meridians for Manual Therapists and Movement Professionals. Elsevier.
- Nestor, J. (2020). Breath: The New Science of a Lost Art. Riverhead Books.