Trauma en het Lichaam: Observatie en Regulatie in Lichaamsgerichte Therapie. Hoe lichaamsgerichte observaties en TRE® bijdragen aan herstel
Wanneer mensen zich bij mij melden met stress, angst of trauma, is hun lichaam vaak al jaren aan het “meedragen”. Stijfheid, oppervlakkige ademhaling, moeite met balans of chronische vermoeidheid zijn signalen dat het zenuwstelsel uit balans is. Tijdens een sessie in TRE® (Tension & Trauma Releasing Exercises) staat het observeren van het lichaam centraal. Want het lichaam liegt niet: het vertelt wat woorden soms niet kunnen.
Een lichaam in balans beweegt met gemak
Een gezond lichaam laat soepelheid en elasticiteit zien. Rigide beweging, kramp of verstarring kunnen wijzen op onderliggende spanning of verstoring van het zenuwstelsel (Van der Kolk, 2015). Tijdens assessments kijken we naar het lichaam in:
- De periferie: handen, voeten, armen, benen
- Het centrum: bekken, romp, schouders
- Als geheel: houding, symmetrie, bewegingsvrijheid
De voeten als toegangspoort
We beginnen observaties vaak bij de voeten. Zij vertellen ons veel over gronding, bekkenstand, ademruimte en balans. Door met blote voeten te oefenen, voeten te spreiden, tenen te activeren en balansoefeningen te doen, kun je letterlijk steviger gaan staan. Dit activeert niet alleen spiergroepen, maar ook proprioceptie en nervus vagus-regulatie (Myers, 2020).
Tremoren en wat ze ons laten zien
TRE® nodigt het lichaam uit tot spontane tremoren. Deze natuurlijke beweging helpt opgebouwde spanning ontladen (Berceli, 2008). Bij het begeleiden van tremoren letten we op:
- Verschillen tussen linker- en rechterzijde
- Bewegingen in boven- versus onderlichaam
- Rigiditeit van handen of vingers (vaak gerelateerd aan nek- of kaakspanning)
De observatie begint aan de buitenkant, maar wat we zien helpt ons naar binnen te voelen. Het diafragma speelt hierbij een sleutelrol: het vormt de brug tussen boven- en onderlichaam en is vaak gespannen bij mensen met trauma.
Subtiele signalen: adem, kaak en ogen
Een belangrijk maar vaak vergeten aspect is de relatie tussen:
- Mond- of neusademhaling (nasale ademhaling ondersteunt regulatie, Nestor, 2020)
- Kaakspanning (in relatie tot het bekken)
- Oogbeweging (aansturing via 4 van de 12 hersenzenuwen)
Symmetrie in oogbeweging of ontspanning van de kaak kan verrassend veel zeggen over iemands staat van zijn. Door kleine interventies zoals oogrotaties, kaakmassage of ademhaling via de neus, verandert de ervaring van veiligheid en verbinding.
Cliëntgerichte benadering: wat heeft jouw lichaam nodig?
Geen lichaam is hetzelfde. In mijn praktijk werk ik nooit volgens een vast protocol. Ik stel open vragen, nodig je uit tot voelen, en werk altijd binnen jouw grenzen. Soms beginnen we bij de voeten. Soms bij de adem. Altijd in afstemming met jouw tempo.
Als behandelaar of lichaamsgericht coach herken je dit misschien: hoe klein een verandering in houding of tremorpatroon ook is, het kan grote impact hebben op iemands regulatie. De kunst is kijken, luisteren en begeleiden zonder te forceren.
Bronnen & Literatuur
- Berceli, D. (2008). The Revolutionary Trauma Release Process. Namaste Publishing.
- Van der Kolk, B. (2015). The Body Keeps the Score. Penguin Books.
- Myers, T. (2020). Anatomy Trains: Myofascial Meridians for Manual Therapists and Movement Professionals. Elsevier.
- Nestor, J. (2020). Breath: The New Science of a Lost Art. Riverhead Books.
Herstel begint bij waarnemen: een integratieve benadering
In deze verdiepende sessies richt ik me op de diepere samenhang tussen lichaamspatronen, traumatische responsen en neurologische regulatie. Vanuit de visie dat een gezond lichaam zich kenmerkt door vloeiendheid, elasticiteit en nieuwsgierigheid, onderzoeken we samen hoe rigide houdingen, verstijfde bewegingen en ademhalingsproblemen tekenen zijn van verstoring op meerdere niveaus.
Door te werken met involuntary én voluntary movement, worden lichaam en zenuwstelsel uitgenodigd om te reorganiseren. Daarbij vormt tremoren (TRE®) een krachtig instrument om spanningspatronen los te laten en de natuurlijke veerkracht te herstellen.
Observatie en anatomisch bewustzijn: de drie vlakken van het lichaam
Door observatie vanuit de frontale, sagittale en transversale vlakken kunnen we een cliënt als geheel begrijpen.
- Beginnen met de uiteinden: handen, voeten, armen en benen
- Kijken naar tremorpatronen tussen boven- en onderlichaam, links en rechts
- Zien hoe rigide vingers tijdens tremoren duiden op spanning in nek en schouders
- Gebruikmaken van loopanalyse, eenbenige balans en houding om stabiliteitsproblemen te herkennen
De kracht van voeten, kaak, ogen en ademhaling
Het lichaam is een intelligent netwerk. Tijdens de sessies werken we met:
- Voetpositie en spieractivatie beïnvloeden direct het zenuwstelsel
- Pronatie en supinatie geven inzicht in bekken-, schouder- en kaakstand
- Kaakspanning staat in directe relatie tot de bekkenbodem via de deep front line
- Oogbewegingen helpen bij het reguleren van de nervus vagus en het verbeteren van houding
- Mondademhaling verkort de levensduur; neusademhaling met goede tongpositie ondersteunt herstel
Door deze structuren bewust te integreren in sessies ontstaat een systemische benadering waarin het hele lichaam meedoet aan herstel.
Trauma als functionele bevriezing
We weten inmiddels dat trauma zich niet alleen mentaal, maar ook fysiek manifesteert:
- Hypermobiliteit (vooral bij vrouwen) kan wijzen op een traumarespons via collageenstructuren
- Vastzitten in beschermingsgedrag belemmert nieuwsgierigheid, contact en heling
- Functionele freeze laat zich zien in stijfheid, verminderde beweging en ademhalingspatronen
- Emotionele kwetsbaarheid tijdens oefeningen werd erkend als onderdeel van het helingsproces
Er wordt gewerkt met open vraagstelling, compassievolle aanraking en een uitnodigende benadering om dissociatie te transformeren in verbinding.
Praktische toepassingen voor sessies en dagelijks leven
Deze sessies bieden concrete handvatten voor cliënten én therapeuten:
- Dagelijkse voetoefeningen versterken de basis (zoals tenen los bewegen of voorwerpen grijpen met de voeten)
- TRE-oefeningen in volledige sequentie ondersteunen proprioceptieve integratie
- Oogoefeningen stimuleren craniale zenuwen en verminderen klachten als hoofdpijn of schouderpijn
- Zelfobservatie van houding, balans en beweging vergroot lichaamsbewustzijn
- Zelfmassage en lymfedrainage, o.a. van kaak en borsten, bevorderen gezondheid
Integratie als sleutel tot heling
Na iedere oefening wordt de nadruk gelegd op integratie: voelen wat het lichaam vertelt, ruimte geven aan sensaties en niet te snel doorgaan. Deze rustmomenten zijn cruciaal om nieuwe neurologische verbindingen te laten ontstaan.
Tijdens reflectieve pauzes wordt zichtbaar hoe ieder lichaam een eigen verhaal vertelt, en hoe systemisch, fysiek, emotioneel en energetisch werk elkaar aanvullen.
Voor wie is deze benadering geschikt?
Deze manier van werken is geschikt voor jou als:
- Je met trauma werkt (complex of developmentaal)
- Je lichaamssignalen beter wilt begrijpen en begeleiden
- Je cliënten begeleidt met TRE®, lichaamsgerichte therapie of yoga
- Je geïnteresseerd bent in het snijvlak van neurofysiologie, beweging en traumaheling
Wil je dit ook integreren in je praktijk of sessies? Neem contact op voor een verdiepingsworkshop, individuele sessie of intervisiegroep.